برگزاری مراسم یلدا، آیینی خانوادگی است و گردهمایی ها به خویشاوندادن و دوستان نزدیک محدود میشود.
ایران کشوری با فرهنگی غنی است که مردمانش بنا به ذوق و سلیقه و طبیعت منطقه ای که در آن زیست می‌کنند هر یک برای برگزاری سنت های کهن آداب خاص خود را دارند.
ما ایرانی هستیم. از اقوامی با پیشینه تاریخی فراوان و این قدمت خود از افتخارات ماست.کشور ما آثار تاریخی زیادی دارد. گذشته ای ما مملو از دانشمندان،ادبا و مشاهیری که باعث افتخار هر ایرانی هستند.
آنچه امروز باعث مباهات ما است و به بیان بهتر بزرگ ترین افتخار ماست، تشرف نیاکان مان به دین اسلام و مذهب تشیع است. دینی که به خاطر آموزه های جامع و مانع خود، بر فرهنگ ایرانیان تاثیر بسیار گذاشت. و به علت دور بودن از تعصب، با مصادیق فرهنگی صحیح آن نجنگید، بلکه سنن صحیح آن را با خود همسو کرد.
در کتاب "خدمات متقابل ایران و اسلام" استاد مطهری آمده است که "اسلام بدون شک یک نظام فکری و اعتقادی جدید به ایران داد. و مردم ایران بشکل بیسابقهای نظامات فکری و اعتقادی اسلام را پذیرفتند و افکار و معتقدات پیشین خود را دور ریختند. و این پذیرش دفعی و فوری نبود، تدریجی بود. و مخصوصا بیشتر در دوره استقلال و قدرت ایرانیان در مقابل اعراب صورت گرفت.
این بحث از این جهت دلکش است که اسلام از یک امتیاز خاص برخوردار است که هیچ آیینی مانند آن این اندازه نتوانسته است روح مردم مغلوب را تحت تاثیر و نفوذ معنوی خود قرار دهد "1
"گوستاولوبون در تاریخ تمدن اسلام و عرب میگوید: شریعت و آیین اسلام در اقوامی که آن را قبول نموده تأثیری به سزا بخشیده است. در دنیا کمتر مذهبی پیدا شده که به قدر اسلام در قلوب پیروانش نفوذ و اقتدار داشته بلکه غیر از اسلام شاید مذهبی یافت نشود که تا این قدر حکومت و اقتدارش دوام کرده باشد، چه، قرآن که مرکز اصلی است اثرش در تمام افعال و عادات مسلمین از کلی و جزئی ظاهر و آشکار می باشد" 2
و همچنین مردم ایران در میان همه مللی که اسلام را پذیرفتند از یک امتیاز خاص برخوردارند و آن اینکه هیچ ملتی مانند ایران به این سهولت نظام فکری پیشین خود را رها نکرد و آنچنان با جدیت و عشق و علاقه در دل خود را به روی افکار و عقائد دین جدید باز نکرد و به قول ” دوزی ” مستشرق معروف: مهمترین قومی که تغییر مذهب داد ایرانیان بودند، زیرا آنها اسلام را نیرومند و استوار نمودند نه عرب. 3
امروز بعد از گذشت سالیان سال ایرانیان به خوبی توانستند بین دینی که پذیرفتند و آداب و رسوم ایرانی هماهنگی ایجاد کنند و سنت هایی که منافاتی با دین اسلام ندارد را حفظ کنند. برای مثال آئین عید نوروز که بعد از گذشت سالیان، به قوت خود باقی است. سنت تمیز کردن خانه ها و بااصطلاح خانه تکانی به مناسبت آمدن فصل بهار و نو شدن طبیعت.
دین ما به خاطر آموزه های بسیاری که در اهمیت دادن به نظافت دارد نه تنها با این سنت مبارزه نکرد بلکه باعث قدرت گرفتن آن هم شد. یا دید و بازدید عید نوروز یکی دیگر از مسائلی است که در دین ما تحت عنوان صله رحم بسیار تاکید شده است.
یکی از مسائلی که جزء سنن ما ایرانیان است و منافانی با دینمان ندارد،آئین شب یلداست.
اسلام با آمدن خود به ایران موجب رشد اعتقادات و باورهای دیگری شد.
دستورات اسلام یا بر مبنای تایید و امضای سنت‌ها و باورهای موجود بنا شد و یا بر اساس تکمیل برخی از این باورها.
اسلام همچنین برخی از باورها و مراسم را منسوخ کرد و بسیاری از مسایل و احکام را نیز تاسیس کرد و در مقابل برخی از مسایل و سنت‌ها نیز اسلام سکوت اختیار کرده است.
یلدا از جمله مراسمی است که به دلیل ارتباط و نزدیکی با بسیاری از مسایل اسلامی از جمله، عبادات شبانه و صله ارحام (دیدار نزدیکان) و اینکه این شب قبل از اسلام توسط موحدان مورد عنایت بوده نیز تغایری وجود ندارد.
مطابق تقویم ایرانی، یلدا (شب چله)، بلندترین شب سال است که ایرانیان از دیر باز تاکنون این شب را با مراسم و آیین خاصی به صبح می‌رساندند.
در بسیاری از کتاب‌های فرهنگی نیز نقل شده که ایرانیان حتی پس از ورود اسلام به ایران زمین، این شب را تا سحر بیدار می‌نشستند و همراه با عبادت و انجام مراسم خاصی که ریشه در برخی اعتقادات مذهبی داشت، شاهد طلوع آفتاب بوده اند.
خانواده ها در این شب دور هم جمع می شدند، و با دعای: "اللهم‌اخرجنا من‌الظلمات‌الی‌النور" از خداوند می‌خواستند که آنها را از ظلمت‌ها و سیاهی‌ها خارج کند و به سمت نور و روشنایی هدایت کند و در مورد یلدا گفته شده که در این شب نور بر تاریکی پیروز میشود و دوره‌ی سیاهی، تاریکی و تباهی پایان می‌گیرد،شعرخوانی و داستان خوانی می کردند به این صورت که اعضای خانواده در کنار هم شب نشینی می کردند و بزرگ تر ها برای جمع شعر می خواندند و داستان می گفتند. آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
به خاطر اهمیتی که دین اسلام برای خانواده ها قائل است، تمام آئین ایرانی که در آن اعضای خانواده دور هم جمع می شوند به قوت خود باقی مانده است. این که ما به بهانه ی طولانی ترین شب سال به دیدن پدر،مادر ها برویم،صله ی رحم کنیم، ساعتی را، کفتگو کنیم، از حال هم با خبر شویم،بسیار خوب و شایسته است. گاهی مناسبت های دینی و ایرانی مان با هم تلاقی می‌کنند، که اگر این تلاقی همسو باشد بر شکوه و عظمت آن می افزاید اما بعضی مواقع تقارن مناسبت های ملی و مذهبی ما به گونه ای است که با هم یکسان نیستند. مانند امسال که شب یلدا و ایام اربعین حسینی با هم مقارن شده اند. ماه صفر و مخصوصا دهه اخر آن بین ما شیعیان از حرمت و جایگاه خاصی بر خوردار است.
وقتی به خاطرات دوران کودکی مان بر گردیم، روزهایی را به یاد می آوریم که بدون آنکه از تاریخ و تقویم با خبر باشیم، با توجه به حال و هوای خانه، از آمدن ماه محرم وصفربا خبر می شدیم.
پدر و مادرهایمان که لباس سیاه به تن می کردند، مراسم عزاداری می رفتند و ماهم همراهشان بودیم. بوی غذای نذری و نشانه های دیگری که در آن سن و سال برایمان به معنی عزاداری و محرم صفر بود. تمام وقایع عاشورا را در همان مجالس و یا در حرف ها و قصه های پدر بزرگ و مادر بزرگمان می شنیدیم و هر سال که می گذشت، شناختمان و عشقمان نسبت به این خاندان اضافه می شد. از رفتار والدینمان می آموختیم که این دوماه بعضی رفتار ها را انجام ندهیم. خیلی از حرمت هایی که امروزه آن را رعایت می‌کنیم جزء قوانین نانوشته ی ایرانیان شیعه است. مانند: متوقف شدن جشن ازدواج و تولد و غیره در این ایام. هر چند از لحاظ دینی منعی بر آن نیست.
حتی برخی از انسان ها که در مواقع عادی معصیتی را انجام می دهند این دو ماه به حرمت عزای خاندان پیامبر،آن را ترک می‌کنند. روزهایی که وقایع آن آنقدر تلخ و ناگوار است که در روایات نقل شده است:
آسمان بر شهادت امام حسین گریسته است و تا چهل روز طلوع و غروبش در سرخی بوده است. 4
امسال در شب یلدا با خانواده دور هم جمع شویم و بهتر است بزرگ ترها راجع به وقایع قیام امام حسین (ع) صحبت کنند.
می توانیم با هم در مجلس عزاداری شرکت کنیم و مناسب است که علت تغییر نحوه ی شب یلدای امسال را برای فرزندانمان باز گو کنیم و فراموش نکنیم که اگر دوست داریم فرزندانی دوست دار خاندان نبوت داشته باشیم، باید از همان کودکی شروع کنیم.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:
أدَّبوا أولادَکم علی ثلاث خصالٍ، حبّّ نبیِّکم و حبِّ اهلِ بیته و قرائةِ القرآن.فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت کنید: دوستی پیامبرتان و دوستی اهلبیتش و تلاوت قرآن. 5
این روزها بهترین فرصت است تا حال و هوای خانه مان به گونه ای باشد که عشق به امام حسین و حفظ حرمت های این ماه با جان فرزندانمان عجین شود.
پی نوشت ها:
1- خدمات متقابل ایران و اسلام – استاد مطهری
2- تاریخ تمدن اسلام و عرب، چاپ چهارم، صفحه. 552
3- تاریخ ادبیات مستر براون، جلد اول، صفحه. 303
4- کامل ا لزیارات
5- کنزالعمال، ج16، ص456
6 – سایت های فرهنگی دینی
کلمات کلیدی:
